БЕЛСЕНДІРІЛГЕН КӨМІР (АКТИВИРОВАННЫЙ УГОЛЬ) ХАЛАЛ МА?!
Белсендірілген көмір – бұл жоғары температурада өңделген көміртекті материал. Оның басты ерекшелігі – микроскопиялық кеуектері (порлары) өте көп болуы. Дәл осы кеуекті құрылымының арқасында белсендірілген көмір уытты заттарды, газдарды, сондай-ақ кейбір дәрілер мен химиялық қосылыстарды өз бетіне жабыстырып алу, яғни адсорбциялау қабілетіне ие. Медицина саласында ол жедел улану жағдайларында, іштің кебуінде және асқазан-ішек жолындағы зиянды заттарды байланыстыру мақсатында кеңінен қолданылады.
Ғылыми және өндірістік деректерге сүйенсек, активтелген көмір әртүрлі шикізаттардан өндіріледі. Ең кең таралғаны – өсімдік текті шикізаттар. Оларға кокос қабығы, ағаш түрлері (қайың, қарағай және басқалары), бамбук және жаңғақ қабықтары жатады. Мұндай шикізаттар шариғат тұрғысынан таза болып саналады және халал үкімге толық сәйкес келеді. Сонымен қатар белсендірілген көмір минералдық шикізаттардан да алынады. Мысалы, таскөмір мен лигнит жануар текті емес болғандықтан, олар да халал үкімге қайшы келмейді.
Алайда кейбір елдерде, әсіресе өнеркәсіптік сүзгілеу саласында, жануар сүйегінен алынатын көмір – сүйек көмірі (bone char) қолданылуы мүмкін. Ол көбіне ірі қара малдың сүйектерін өте жоғары температурада күйдіру арқылы өндіріледі. Дәл осы нұсқа халал тұрғысынан күмән тудырады, өйткені мұндай жағдайда жануардың халал түрде сойылған-сойылмағаны, сүйектің қай малдан алынғаны және өндіріс процесінде нәжіс араласпағаны нақты дәлелденуі тиіс. Егер бұл талаптар расталмаса, өнім күмәнді саналады, ал шариғатта күмәнді нәрседен сақтану абзал. Сонымен қатар көмірдің өзі халал болғанымен, дәрілік формада, яғни таблетка немесе капсула түрінде шығарылғанда, оның қосымша құрамына назар аудару қажет. Өнім құрамында желатин, глицерин, бояғыштар немесе капсула қабығы болуы мүмкін.
Активтелген көмірдің өндіріс технологиясы бірнеше ғылыми кезеңнен тұрады. Алдымен шикізат оттексіз ортада 400-900°C температурада қыздырылып, карбонизация немесе пиролиз үдерісінен өтеді. Осы кезеңде органикалық құрамдар жанып кетіп, таза көміртек қаңқасы қалыптасады. Одан кейін активация кезеңі жүргізіледі, бұл көмірдің ішкі бетінің айтарлықтай ұлғаюына мүмкіндік береді. Активация физикалық әдіспен, яғни бу немесе ыстық газ арқылы, немесе химиялық әдіспен жүзеге асырылады. Химиялық активация кезінде калий гидроксиді, фосфор қышқылы сияқты бейорганикалық реагенттер қолданылады. Бұл заттар жануар текті емес, өздері халал немесе харам санатына жатпайды және өндірістің соңында толық жуылып, бейтараптандырылады. Соңғы кезеңде дайын өнім тазаланып, кептіріліп, фармацевтикалық стандарттарға сай өңделеді.
Қорытындылай келе, егер белсендірілген көмір өсімдік негізіндегі немесе минералдық көмірден алынған болса, ол халал болып есептеледі. Мұндай көмір таза, нәжіс емес және харам заттар қатарына кірмейді. Ал егер ол жануар сүйегінен өндірілген болса, онда жануардың халал түрде сойылғаны және шошқа сүйегінің қолданылмағаны нақты дәлелдермен расталуы қажет.
